Ik vertelde thuis afgelopen december aan tafel bij het eten dat ik een artikel in de Volkskrant las over chatGPT en dat ik wat dingen heb zitten testen. (NB: Lees deel 1 van deze blog om iets meer te leren over ChatGPT). Mijn beide zoons (eentje in het 2e jaar van de universiteit, eentje in 5 VWO) blijken de tool te kennen en hebben het ook al eens gebruikt. Had ik geen idee van! In het artikel in de krant dat ik dus las, vertelde een docent Nederlands dat ze een leerlinge betrapte teksten in te leveren die Chat had gemaakt. Dat kon ze natuurlijk niet bewijzen, dus ze blufte een beetje (niet alleen studenten doen dat wel eens). De studente gaf het toe. De docente vertelde dat ze bovendien verrast werd door het feit dat haar eigen kind wist te vertellen dat je natuurlijk wel wat dingetjes moet aanpassen in het antwoord om niet gesnapt te worden. Die kende het dus ook al! Gezien de problemen van veel studenten om goed Nederlands te schrijven, zou ik ze inderdaad adviseren om aan hun gekopieerde teksten een paar d/t-fouten toe te voegen om geloofwaardiger over te komen (geintje, beetje flauw ja). Maar, het leeft dus al bij een groep (potentiële) gebruikers, en het gebruik neemt razendsnel toe. Er is een informatief filmpje van de telegraaf op youtube van ruim 4 minuten, waarin de genoemde docent Nederlands en een aantal studenten bevraagd worden, google maar eens.
Ik realiseer me ineens dat ik Chat zèlf ook ‘advies’ kan vragen over de vraag hoe studenten met chatGPT om kunnen gaan. Ik typ de vraag in en zie het antwoord langzaam verschijnen, alsof iemand aan het typen is:
Er zijn veel manieren waarop een student gebruik kan maken van een taalmodel zoals ChatGPT. Hier zijn enkele voorbeelden:
- Schrijfhulp: ChatGPT kan worden gebruikt als een soort schrijfassistent, waarmee een student snel en efficiënt teksten kan opstellen, zoals essays, rapporten of scripts. Het model kan ook worden gebruikt om tekst te genereren in andere talen.
- Q&A systeem: ChatGPT kan ook worden gebruikt om vragen te beantwoorden, zoals vragen die gesteld worden tijdens een les of tijdens een tentamen. Hierdoor kan een student snel de antwoorden op de vragen krijgen zonder de hele tekst te doorzoeken.
- Summarization: ChatGPT kan worden ingezet om teksten samen te vatten. Dit kan handig zijn voor studenten die veel leeswerk hebben, om snel een overzicht te krijgen van de belangrijkste punten.
- Vertaling: Door gebruik te maken van ChatGPT kunnen studenten een tekst laten vertalen naar een andere taal, zonder dat zij hiervoor een specifieke vertaalsoftware hoeven te gebruiken.
- Creativiteit: Een student kan ook gebruik maken van ChatGPT om creatieve ideeën te genereren voor bijvoorbeeld verhalen, poëzie of scripts.
Het is wel belangrijk om te benadrukken dat het resultaat afhankelijk is van de kwaliteit van
Ja, dat is het einde van mijn nieuwe vriend’s antwoord, het stopt plots na ‘afhankelijk van de kwaliteit van…’. Jammer, ik was wel benieuwd van welke kwaliteit het afhankelijk is. Ik vermoed van de kwaliteit van de vraag die je hem voorlegt. Grappig eigenlijk dat ik het product waar ik iets over wil weten over zichzelf kan bevragen. Dat is weer eens wat anders dan een gewone gebruiksaanwijzing.
Mijn eerste reactie op ChatGPT was verbazing en bewondering: dit ding is goed! Daarna zag ik vooral de gevaren voor het onderwijs, en dan vooral bij de geschreven opdrachten en dossiers die studenten moeten inleveren. Want je kunt een hoop zinvolle tekst genereren zonder de dingen zelf echt goed te begrijpen. Maar later, hoe meer ik er daarna mee experimenteerde, werd ik juist weer enthousiaster. Toch weet ik nog niet echt hoe we dit op een productieve manier in het onderwijs moeten inzetten. In ieder geval niet door deze ontwikkeling te ontkennen. Het is er, het blijft er zijn zelfs mensen die denken dat dit straks standaard in Word of outlook zal zitten. Natuurlijk kun je de dreiging proberen te omzeilen door studenten het retroconcept ‘pen en papier’ te laten gebruiken, en natuurlijk komt er software waarmee je kunt controleren of teksten tot stand zijn gekomen met AI-tekstwriters. Maar het is niet alleen maar een gevaar. Misschien moeten we dit verder verkennen, en misschien niet alleen als docenten. Het lijkt me dat het zich leent voor wat wij in ons vakgebied ook wel co-design noemen: onderwijs ontwerpen samen met klanten, dus met het bedrijfsleven, maar ook met de studenten zelf. We kunnen van de studenten leren hoe ze het gebruiken en hoe dit in een onderwijssetting productief te maken is. Waarbij is het nuttig en waarvoor juist niet? En waarom zouden we in onze lessen niet uitleggen hoe ChatGPT werkt? Dan maken we duidelijk dat wij als docenten geestelijk heus niet zo oud zijn als we eruit zien, en voeren we de open discussie hoe ze het kunnen gebruiken, in plaats van misbruiken. Zo kan het bijvoorbeeld een mooie inspiratiebron zijn als ze maar niet doen alsof de antwoorden van Chat door henzelf bedacht zijn. En ik kan me zelfs voorstellen dat het docenten kan helpen om toetsvragen te genereren.
Het gesprek over ChatGPT met mijn vriendin en onze zoons bij het avondeten was overigens heel interessant. Het werd me duidelijk dat onze eigen inwonende studenten er al meer van weten dan wij, omdat ze het beiden al een keer gebruikt hadden voor een schoolopdracht. Kan je nagaan: zelfs door onberispelijk keurige ouders opgevoede jongemannen geven lichtjes beschaamd toe hiermee te experimenteren! Mijn oudste zoon voelde natuurlijk wel een onderliggende spanning ‘docent-student’ in ons analoge tafelgesprek, want de belangen bij het gebruik van ChatGPT liggen niet per se in lijn zullen we maar zeggen. Hij zei: ‘pap, het is eigenlijk helemaal niet zo leuk dat jij docent bent geworden,’ omdat ik hem blijkbaar wat kritischer bevraag over zijn verantwoordelijkheden als student tegenwoordig. Ik heb hem verzekerd dat ik inderdaad wel docent ben, maar niet zíjn docent. Ik ben zijn vader, maar wel met interesse voor zijn rol als student. En ja, het is niet anders, met docentenredeneringen. Hij beschikt gelukkig over uiterst goede debatvaardigheden, dus ik maak me niet zo’n zorgen over onze relatie. Tot nu toe het ik het idee dat ik meer van hem geleerd heb over ChatGPT dan hij van mij.
Trouwens, ik zie dat ChatGPT voorlopig in de testfase nog gratis is. Daaruit concludeer ik dat er straks wellicht betaald moet worden. Misschien is dat nog wel de beste maatregel om studenten er vanaf te houden.
Meester Bart – en zijn Amerikaanse vriend Chat – wensen u een fijne dag!